1920’ler, ABD’de eski gangsterler organize olup yasal boşluklardan faydalanarak ya da maddelerin etrafından dolanarak mafyalaştığı bir periyottu. Bilhassa alkol satışının yasaklanması, mafyaya kaçakçılık konusunda yeni kapılar açmış; devlet kurumlarını, polisi ve siyasetçileri kendi çıkarları için kullanmasını sağlamıştı. Birebir vakitte uyuşturucu ve kumarhaneler de mafyanın kıymetli iş kolları hâline gelmişti.
Kumarhane dendiğinde akla birinci gelen isimlerden biri olan; Las Vegas’ta, Havana’da, Londra’da ve Bahamalar’da bu işten değerli gelir elde eden, İtalyan-Amerikan mafyasının pozisyonunu sağlamlaştırmasında aktif rol oynayan ve birkaç küçük suçlama dışında yasadışı kumardan hiç ceza almayan Meyer Lansky de bu devirde ünlenmeye başlamıştı.
“Dahi bir suçlu” diye nitelenen Lansky, 1920’lerdeki yasaklardan ve devletin zaafiyetlerinden yararlanıp organize kabahat örgütlerinin perde gerisindeki isme dönüşen Lansky, matematik zekâsını devletin her kademesiyle kurduğu bağlarda ve kumarhane işletmeciliğinde kullanarak yükselirken “mafya babalarının babası” diye anılıyor.
Mafyanın kapitalizmle muahedeye vardığı İkinci Dünya Savaşı sonrası periyotta altın çağını yaşayan Lansky, Yahudi mafyasını İtalyanlarınki kadar güçlendirmişti. Nüfuz çatışmaları kadar, ulusal çıkarlar için perde ardında mafyayı ve devleti buluşturan isimlerden biriydi tıpkı vakitte.
1900’lerin başında Avrupa’dan ABD’ye gelen ve evvel sokağın kurallarını öğrenen, akabinde kurduğu çeteyle göz kırptığı mafyanın finans beyni olan Lansky, ABD Başkanı Truman tarafından Başkanlık-Özgürlük Madalyası’yla ödüllendirilmişti. Lansky’nin şirketlerinin avukatlığını üstlenen kişi ise daha sonra ABD başkanı olacak Nixon’dı.
Gençlik yıllarında New York mafyasının defterlerini tutan ve daha sonra yeraltı dünyasının kilit isimlerinden biri olan Lansky’nin en yakınındakilerden, 1960’ların sonunda onunla tanışıp uzun yıllar aşk yaşayan Zali de Toledo Mafyanın Muhasebecisi’nde, “saydığı, sevdiği ve çok şey borçlu olduğu adam”ı anlatırken şöyle diyor: “Benim tanıdığım Meyer, çok taraflı biriydi ve adaletsizlikle uğraşta yürekten inandığı ahlaki kuralları vardı. Onun biriyle tokalaşması, yazılı bir antlaşmadan çok daha pahalıydı.”
Mafyanın Muhasebecisi, Zali de Toledo, Mütercim: Aycan Ak, 208 syf., Mundi Kitap, 2022. 1960’LARIN SONUNDA BAŞLAYAN ZIMNÎ AŞK
İstanbul’da doğan, hayatının kıymetli bir kısmını Türkiye ve İsrail ortasında mekik dokuyarak geçiren Toledo, kendisinden kırk yaş büyük Lansky’le İsrail’de çalıştığı otelde tanışıyor. O anda aklından geçenleri, tanışma faslıyla birlikte not etmiş Toledo: “Bu adamın yaptığı vahim şeyleri bilmeyen yoktu fakat benim umurumda değildi. Pekala, bana cazibeli gelen adam mıydı, yoksa tehlike mi? İçimdeki ikaz sesi susmuştu. Yanıp sönen ikaz ışıkları yok olmuştu. Beni her ne bekliyorsa buna hazırdım, hatta can atıyordum. Sağduyu ve mantık, çıkmak üzere olduğum maceranın verdiği heyecana yenik düşmüştü.”
Zenginleştiği ve nüfuzunu artırdığı devirleri de servetinin eridiği ve eski dostları tarafından dışlandığı vakitleri da birlikte yaşadığı Lansky için “birbirimizi tamamlıyorduk; birtakım açılardan benim için bir baba figürüyken tıpkı vakitte benden güç de alıyordu” diyor Toledo.
Beraber geçirdikleri vakitlere dair değerli detaylar paylaşan Toledo, Lansky’nin “suçlu” ve “sütre gerisindeki mafya babası” kimliğinin ötesinde, insan olarak portresini çizerken ABD’de, Küba’da ve İsrail’de nasıl sıkıştırıldığını, memleketinde barınmasına müsaade verilmediğini ve tıpkı devirde ikilinin birbirine tutunuşunu, kaygı ortağı oluşlarını da anlatıyor. Bu düşünceli periyoda dair Toledo’nun şöyle bir notu var: “FBI’ın Meyer’i haklama eforu deliliğin sonlarında seyrediyordu. 1970’te Meyer, İsrail’de kalmak için vize müracaatında bulundu. Mahkeme iki yıl sürdü ve nihayetinde Meyer kaybetti. 1972’de, davayı kaybetmesinin ve İsrail’de kalmak için başvurduğu vizenin İçişleri Bakanlığı tarafından reddedilmesinin ardından Meyer’i kritik bir karar bekliyordu. FBI, ABD’de Meyer aleyhinde dava üstüne dava topluyordu ve ortalarında mahkemeye saygısızlık kabahati da bulunuyordu. (…) Meyer, İsrail’de kalmadığı üzere ABD’ye de dönemiyordu…”
İsrail ve ABD ortasında gidip gelen, devrin İsrail hükümeti tarafından anti-mafya propagandası için kullanırken hem ailesiyle hem de Toledo’yla vakit geçirmeye çalışan Lansky, iki ülkenin istihbaratı tarafından sıkı takibe alınıyor. Dahası, ABD’de hakkında açılmış pek çok davada aklanmak için uğraşıyor. Toledo, o günlere geri dönüp baktığında mafya lideri, yardımsever, çoğunlukla yersiz-yurtsuz ve ikili bir hayat süren Lansky hakkında son derece içten cümleler kuruyor: “Bugün, o vakitler ikimize de acı vermesine karşın ilgimizin çoğunlukla saklı kaldığına seviniyor, birlikte geçirdiğimiz her an ve onun çalkantılı hayatına biraz sevinç katabildiğim için minnet duyuyorum.”
KIRGIN VE KIZGIN BİR MAFYA BABASI
Toledo anılarından, aldığı notlardan ve mektuplardan yola çıkarak yazdığı Mafyanın Muhasebecisi’nde Meyer’i tüm taraflarıyla anlatıyor; 16 Kasım 1972 tarihli mektubunda Lansky’nin kaleme aldığı satırlar Toledo’nun görüp tanıdığı adama dair ipuçları veriyor: “Olanlar hakkında ağlayamayız. Beni azıcık bile şaşırtmadı. Buna bir elle verdiklerini oburuyla geri aldılar.”
Bazen yan yana bazen de mektuplar aracılığıyla süren Toledo-Lansky birlikteliği de ikilinin hayatı da pek çok problemle çaba ederek geçiyor. İkilinin yaşadığı, bir aşkın ötesinde sırdaşlık ve fikirdaşlık: İçinde kaygıların, İsrail milliyetçiliğinin, gizliliklerden ve kırgınlıklardan doğan yakınlaşmaların bulunduğu; vakit zaman yakınlaştıkları vakit zaman mecburiyetlerden dolayı başka düştükleri, Lansky’nin vefatına dek süren bir bağ bu. Tıpkı vakitte 1960’ların sonundan başlayıp 1970 ve 1980’leri kapsayan, ABD ve İsrail eksenli politik, ekonomik ve sosyo-kültürel tansiyonları de içine alan periyodun bir yansıması.
Lansky’nin, mektuplarında “Asla unutma” diye seslendiği Toledo, 1960’ların sonundan 1980’lere kadar aşk yaşadığı adamı daima hatırladığı üzere onun anısına hürmet babında kaleme almış Mafyanın Muhasebecisi’ni. Şairane kelamlar ve kurgularla yazılacak bir roman yerine, yalın cümleler ve gerçeklerle örülü, mektupların ve fotoğrafların da yer aldığı bir kitap hazırlamayı tercih etmiş. Böylelikle hem hatalı ilan edilip hem de devletin dayanağını alan, yasallaştırılmış ve yasadışı kumar işindeki bir mafya babası olan, kimi yakın dostlarının yanı sıra İsrail’e ve ABD’ye kırgın, kimi siyasetçilere ve yargıçlara kızgın Lansky’nin farklı yüzünü anlatan bir kitap çıkmış ortaya.